آلودگی هوا در ماه‌های سرد سال به‌خصوص در کلان‌شهرها اتفاق می‌افتد و تحت تأثیر آن بسیاری از مشکلات جسمی و روحی برای شهروندان به‌خصوص سالمندان و کم‌سن‌وسال ها رخ می‌دهد. اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوا در ماه‌های سرد سال، پدیده‌ی وارنگی دما است. وارونگی دما به شرایطی گفته می‌شود که یک لایه از هوای گرم روی یک لایه هوای سرد قرار گرفته و در این شرایط آلاینده‌های مربوط به تردد خودروها یا فعالیت‌های صنعتی در نزدیکی سطح زمین گرفتار می‌شوند و مثل مواقع دیگر سال به‌خوبی جابه‌جا نمی‌شوند. در نتیجه مدت زمانی طولانی هوای آلوده در مجاورت زمین قرار گرفته و تبعات زیادی برای سلامت جسم و روان شهروندان به همراه خواهد داشت.
وقتی وارونگی دما اتفاق می‌افتد، لایه‌ای از هوای سرد، آلاینده‌ها را نزدیک زمین نگه داشته و مانع از پراکندگی آن‌ها و بازگشت شرایط عادی می‌شود. این پدیده عموماً در انتهای پاییز و اوایل زمستان رخ داده و منجر به افزایش وجود آلاینده‌های خطرناکی چون دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید کربن و ذرات ریز و معلق در هوا می‌شود. یکی از خطرناک‌ترین آلاینده‌های موجود در هوا ذرت معلق P.M2.5 هستند. این ذرات به واسطه‌ی این‌که بسیار ریز هستند می‌توانند تا عمق دستگاه تنفسی انسان‌ها نفوذ کرده و با تجمعِ طولانی‌مدت در آن‌ها آسیب‌هایی جدی به سیستم تنفسی و قلبی و عروقی وارد سازند.
در روزهای آلوده، سردردهای میگرنی، استرس، اختلال در حافظه و بی‌حوصلگی برای بسیاری از شهروندان رخ می‌دهد که تمامی این علائم به اضافه‌ی احساس سوزش در ناحیه‌ی چشم یا مشکلات پوستی در نتیجه‌ی حضور آلاینده‌های ریز در هوا و عدم جابه‌جاشدن آن‌ها در هوای شهر است.
اثرات متفاوت باد و باران روی آلودگی هوا
وقتی در پاییز و زمستان هوای شهرها آلوده می‌شود و پدیده‌ی وارونگی دما رخ می‌دهد، بسیار شنیده می‌شود که عدم وزش باد به پایداری آلودگی در هوا کمک کرده یا اگر باران ببارد، آلودگی‌ها از بین می‌روند. در این مواع این سؤال مطرح می‌شود که بالاخره ناجی اصلی ریه‌های مردم شهر کدام است: وزش باد یا بارش باران؟
برای پاسخ به این سؤال باید نخست به منشأ آلودگی هوا توجه کنیم. ذراتی با اندازه‌ی بزرگ‌تر از 2/5 میکرون، ذراتی سنگین‌تر و درشت‌تر در میان تمامی ذرات موجود در هوای آلوده به حساب می‌آیند. این ذرات سخت‌تر با وزش باد خفیف در هوا جابه‌جا می‌شوند. در واقع برای این‌ک توسط باد از هوای روی شهر عبور داده شوند، به بادهای شدید و ادامه‌دار نیاز است. در واقع نقش باد بیشتر در پراکنده‌ساختن ذرات کوچک‌تر از 2/5میکرون دیده می‌شود. در شرایط وارونگی دما، وزش باد کمک زیادی به جابه‌جایی ذرات ریز نخواهد کرد.
عملکرد باران در هوای آلوده این‌گونه است که نخست آلاینده‌ها را در خود حل کرده و به سطح زمین می‌نشاند و بعد ادامه‌ی بارش همان سطح زمین را هم تمیز می‌کند. اما باید توجه داشت باران برخلاف باد بیشتر برای رهایی شهروندان از آلاینده‌های بزرگ‌تر است. آلاینده‌های بزرگ که به‌سختی با جریان باد جابه‌جا می‌شوند، توسط باران شسته شده و به سطح زمین می‌نشینند.
به‌عنوان مثال دی‌اکسید کربن به‌راحتی در آب حل می‌شود. بنابراین بارش باران دی‌اکسید گوگرد موجود در هوای آلوده را به‌صورت چشم‌گیر کاهش می‌دهد. اما ازون به‌سختی در آب حل می‌شود و بارش باران تأثیر زیادی در کاهش ازون موجود در هوای آلوده ندارد. بنابراین در موقع افزایش شاخص کیفیت هوا، بارش باران به کم‌ترشدن گوگرد در هوا کمک کرده اما گزینه‌ی مناسب‌تر برای کاهش میزان ازون موجود در هوا، وزش باد است.
بنابراین به‌طور کلی می توان این‌گونه نتیجه گرفت که وزش باد و باراش باران عملکردهای متفاوتی دارند. وزش باد به رفع خطر حضور آلاینده‌های کوچک‌تر کمک خواهد کرد و بارش باران بیشتر برای شستن آلاینده‌های سنگین موجود در هوا مؤثرند. در نتیجه هرکدام از این دو عامل طبیعی به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند. باید در روزهای آلوده با دقت بیش‌تری به میزان وجود هر آلاینده در هوا توجه داشت و منشأ اصلی الودگی هوا را پیدا کردو متناسب با آن این انتظار را داشت که وزش باد نجات‌دهنده‌ی بهتری‌ست یا بارش باران.
نظرات کاربران